Het komt regelmatig voor dat een bepaalde ziekte of aandoening vaker voorkomt binnen een familie. “Het zit in de familie” wordt dan gezegd. Daarnaast is er de laatste paar decennia veel onderzoek gedaan naar het DNA. Steeds weer worden genen ontdekt die gerelateerd zijn aan bepaalde ziekten. Deze twee factoren: het vaker voorkomen binnen een familie en specifieke genen zorgen voor passiviteit. Het lot lijkt bezegeld. Er lijkt geen ontkomen aan. De vraag is of dit beeld altijd juist is.
Aangeboren aandoeningen
Er bestaan erfelijke oftewel genetische aandoeningen. Enkele voorbeelden hiervan zijn kleurenblindheid, taaislijmziekte en sikkelcelanemie. Hierbij wordt een foutje in het DNA door een of beide ouders overgedragen op het kind. In enkele gevallen gaat het om een nieuwe afwijking die de ouders niet hebben, maar het gen-foutje zit wel in elke cel van het kind zit. Meestal is bij de geboorte direct merkbaar dat een kind een aandoening heeft of het wordt ontdekt als het kind nog jong is. Deze erfelijke aandoeningen komen gelukkig niet heel vaak voor.
Multifactoriële ziekten
Een tweede groep aandoeningen zijn multifactoriële ziekten. Hiermee wordt bedoeld dat meerdere zaken een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte. Interacties tussen genen en omgeving zijn cruciaal. Voorbeelden zijn hart- en vaatziekten, kankers, diabetes en psychische stoornissen. Het gaat om een samenspel tussen:
- Genetische factoren;
- Omgevingsfactoren, bv. fijnstof in de buitenlucht, meeroken, straling, contact met
chemische stoffen of geneesmiddelen;
- Levensstijl, bv. roken, voeding, beweging, alcoholgebruik, stress.
Epigenetica
Daarmee komen we bij epigenetica. Epigenetica is een vakgebied dat de invloed van de omkeerbare erfelijke verandering in de genfunctie bestudeerd. Hierbij veranderen de genen zelf niet. Makkelijker gezegd: door gezonde of ongezonde omstandigheden (omgevingsfactoren of levensstijl) kunnen bepaalde genen worden uit- of ingeschakeld. Dit maakt of een ziekte wel of niet tot uiting komt.
“Genes load the gun, lifestyle pulls the trigger”
Een ziekte kan “in de familie zitten”; er kan zelfs gevoeligheid in de genen aanwezig zijn, maar dit hoeft nog niet te betekenen dat je ziek wordt. Uit onderzoek blijkt dat ziekten waarbij een herkenbaar familiair verband is, niet altijd een erfelijke factor te bepalen is. Een familie heeft bepaalde genen met elkaar gemeen, maar familieleden hebben vaak ook een vergelijkbare levensstijl. Omgevingsfactoren en levensstijl hebben een grote invloed op ziektes. Veel van deze omstandigheden heb je zelf in de hand. Door verstandige keuzes te maken, kan je voorkomen dat de ziekte zich ontwikkelt.
Bijbel
Wat zegt de Bijbel hierover? Je kent waarschijnlijk wel de zinsnede ‘tot het derde en vierde geslacht’. Het staat onder meer in Numeri 14:18: “De HEERE is geduldig en rijk aan goedertierenheid, Hij vergeeft de ongerechtigheid en de overtreding, Hij houdt de schuldige zeker niet voor onschuldig en vergeldt de ongerechtigheid van de vaderen aan de kinderen, tot in het derde en het vierde geslacht.”
Zo komen we dan terug op het begin van deze blog. “Het zit in de familie, dus is er geen ontkomen aan?” Of misschien vraag je je naar aanleiding van bovenstaande tekst af of je gestraft wordt voor iets van je (voor-)ouders hebben gedaan. Nee, je wordt niet gestraft voor iets wat je ouder heeft gedaan. God is rechtvaardig. “De mens die zondigt, díe zal sterven. De zoon zal de ongerechtigheid van de vader niet dragen, en de vader zal de ongerechtigheid van de zoon niet dragen. De gerechtigheid van de rechtvaardige zal op hemzelf zijn, en de goddeloosheid van de goddeloze zal op hemzelf zijn. Maar wanneer de goddeloze zich bekeert van al zijn zonden die hij gedaan heeft, al Mijn verordeningen in acht neemt en recht en gerechtigheid doet, zal hij zeker in leven blijven, hij zal niet sterven. Al zijn overtredingen, die hij begaan heeft, ze zullen hem niet in herinnering gebracht worden. Vanwege zijn gerechtigheid, die hij gedaan heeft, zal hij leven.” Ezechiël 18:20-22.
Familieleden hebben echter wel een grote invloed op elkaar. Wees dan alert. Maak je keuzes bewust en niet omdat jij of je familie het altijd al zo deden. Neem Gods verordeningen in acht en je zal gezegend worden. Niet tot het derde of vierde geslacht, maar tot in duizend generaties!
“Daarom moet u weten dat de HEERE uw God is. Híj is God, de getrouwe God, Die het verbond en de goedertierenheid in acht neemt voor wie Hem liefhebben en Zijn geboden in acht nemen, tot in duizend generaties.” Deuteronomium 7:9.
Conclusie
Een ziekte kan binnen een familie vaker voorkomen. Sommigen hebben een neiging tot een bepaalde aandoening in hun genen. Maar vaak geldt dat invloeden vanuit de omgeving en je levensstijl een belangrijke rol spelen in het wel of niet krijgen van die ziekte. In Spreuken 26:2b staat: “een vervloeking, die zonder oorzaak is, zal niet komen.” Verstandige, gezonde keuzes maken, die in lijn zijn met God’s Woord, is daarom heel belangrijk. Hierdoor worden die gevoelige genen minder of niet getriggerd en kan voorkomen worden dat de ziekte zich ontwikkeld.